πρεσβύτερος

-η και -έρα, -ο / πρεσβύτερος, -έρα, -ον, ΝΑ, και βοιωτ. τ. αρσ. πρισγούτερος και θηλ. πρεσβυτερίς, -ίδος, Α [πρέσβυς]

1. γεροντότερος, μεγαλύτερος στην ηλικία από κάποιον άλλο

2. το αρσ. ως ουσ. ο πρεσβύτερος

εκκλ. ο δεύτερος βαθμός ιερωσύνης που υπάρχει από τους αποστολικούς χρόνους, ο ιερέας, ο οποίος χειροτονείται από τον επίσκοπο, τελεί όλα τα μυστήρια, εκτός από την ιερωσύνη, και ως εφημέριος ναού έχει διοικητικά, λειτουργικά, φιλανθρωπικά και άλλα καθήκοντα, μπορεί να είναι έγγαμος, ενώ διακριτικό του άμφιο είναι το επιτραχήλιο ή πετραχήλι

νεοελλ.

1. το αρσ. ως ουσ. ο μεγαλύτερος αδελφός στην οικογένεια

2. (το αρσ. πληθ. ως ουσ.) οι πρεσβύτεροι

αυτοί που υπερέβησαν την ανδρική ηλικία, οι γέροντες

3. το θηλ. ως ουσ. η πρεσβυτέρα

η σύζυγος ιερέα, η παπαδιά

αρχ.

1. τίτλος τιμής και σεβασμού («ἐγώ παλαιότατός εἰμι σὺ δὲ πρεσβύτερος», Πλούτ.)

2. (σχετικά με μέγεθος) μεγαλύτερος από κάτι άλλο («πρεσβύτερον κακοῡ κακόν», Σοφ.)

3. το αρσ. ως ουσ. α) προϊστάμενος, άρχοντας, δημογέροντας

β) αρχηγός, πρόεδρος σωματείου ιδίως εργατικού («οἱ πρεσβύτεροι τῶν ὀλυροκόπων», επιγρ.)

γ) μέλος ιουδαϊκού συμβουλίου

δ) δάσκαλος

ε) μέλος τής ρωμαϊκής συγκλήτου

στ) οι απόστολοι

4. το θηλ. ως ουσ. α) ηλικιωμένη γυναίκα που συντηρείται από την Εκκλησία

β) γυναίκα ιέρεια («γυνὴ οὐ γίνεται πρεσβυτέρα», Πλωτ.)

γ) αρχηγός ή ανώτατο μέλος γυναικείας κοινότητας

5. φρ. α) «βουλαὶ πρεσβύτεραι» — οι σοφές βουλές τών πρεσβυτέρων

β) «ἐπὶ τὸ πρεσβύτερον ἰέναι» — το να ηλικιώνεται κανείς, να γίνεται πρεσβύτερος

γ) «πρεσβύτερόν τι ἔχειν» — θεωρώ κάτι εντιμότερο ή άξιο τιμής και σεβασμού, το εκτιμώ περισσότερο («οὐδὲν πρεσβύτερον νομίζω τὰς σωφροσύνας», Ευρ.).